Η Εορτή των Φώτων, τα Θεοφάνια
Τα Θεοφάνια ή τα Φώτα είναι η τελευταία γιορτή των Χριστουγέννων στην Ελλάδα. Κάθε χρόνο στις 6 Ιανουαρίου γιορτάζεται η βάπτιση του Ιησού Χριστού από τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή. Μαζί γιορτάζουν και τα ελληνικά ονόματα Φώτιος, Φωτεινή, Φανή, Ουρανία, Ιορδάνης, Περιστέρα, Θεοφάνης, Θεοφανία και Θεοχάρης.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά θρησκευτικά έθιμα την ημέρα των Θεοφανίων:
- Τα παιδιά την παραμονή και ανήμερα της γιορτής λένε τα Κάλαντα των Φώτων. Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα για τα κάλαντα ως ελληνικό έθιμο εδώ και εδώ. Αυτό το έθιμο σήμερα δεν είναι τόσο δημοφιλές όσο τα Κάλαντα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς.
- Όπου υπάρχει νερό (σε θάλασσα, ποτάμια, λίμνες – ακόμη και τεχνητές λίμνες), γίνεται ένας διαγωνισμός – μεταξύ των νεαρών αντρών συνήθως. Ένας παπάς αγιάζει (ευλογεί) έναν σταυρό κι έπειτα τον ρίχνει στο νερό. Όσοι παίρνουν μέρος στο έθιμο βουτάνε και κολυμπάνε γρήγορα προς τον σταυρό. Αυτός που πιάνει τον Σταυρό πρώτα τον φιλάει κι έπειτα τον περιφέρει σε σπίτια της γειτονιάς και του δίνουν ευχές και δώρα. Μία σκηνή από τη ταινία «Μανταλένα» δείχνει το έθιμο αυτό.
- Είναι πολύ συχνό επίσης ο παπάς κάθε γειτονιάς να γυρνάει τα σπίτια και να τα αγιάζει, δηλαδή να βουτάει βασιλικό μέσα σε αγιασμένο νερό και έπειτα με αυτό να ρίχνει το νερό στο σπίτι και την οικογένεια που μένει εκεί. Πολλοί επίσης παίρνουν αγιασμό (αγιασμένο νερό) από την εκκλησία και τον φέρνουν στο σπίτι, όπου τα μέλη της οικογένειας πίνουν λίγο και φυλάνε το υπόλοιπο.
Η λέξη Θεοφάνε(ι)α γράφεται συχνά και με τους δύο τρόπους, γνωρίζετε όμως ποια είναι η σωστή ορθογραφία;
Σύμφωνα με το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής: Θεοφάνια τα [θeofánia] O40: η γιορτή της βάφτισης του Χριστού, τα Φώτα [λόγ. < ελληνιστικό ἡ Θεοφάνεια (γιορτή της γέννησης και της βάφτισης του Χριστού, κατά το παλιότερο ἡ Ἐπιφάνεια) > μεσαιωνικό τα Θεοφάνια (γιορτή της βάφτισης του Χριστού), με αλλαγή γένους και αριθμού αναλογικά προς το η Χριστού γέννα > τα Χριστούγεννα (όπως στη αρχαιότητα τά Θεοφάνια ‘γιορτή στους Δελφούς, όπου έδειχναν αγάλματα θεών’)].
Επομένως, το Λεξικό δέχεται και το λόγιο «Θεοφάνεια», στο θηλυκό όμως: Η Θεοφάνεια. Ως όνομα εορτής που εκφέρεται με ουδέτερο, από την άλλη, γράφεται ως εξής: Τα Θεοφάνια.
Χριστόφορος Ασιμής, ο «ζωγράφος της Σαντορίνης»